نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان یکی از هدف ها و وظایف خویش را در حوزه ادبیات کودک و نوجوان بازنویسی منابع گذشته ی فرهنگ ایرانی در رده منابع ادب رسمی (آثار ادب و فرهنگ ایرانی به زبان های باستانی، فارسی دری و عربی) و رده فرهنگ و ادب عامه (فولکلور)، قرارداده اند. بازنویسی منابع گذشته فرهنگ ایرانی وسیله پیوند کودک امروز با پیشینه ادب و فرهنگ ایران دیروزاست . راز غنای میراث ادبی کهن، در بازآفرینی و نو ساختن است. چنان که سیمرغ در آثار بوعلی، فردوسی، ناصرخسرو، غزالی،عطار و مولوی هر بار به شکلی نو بازآفریده شده است. در این نوشتار سعی بر این بوده تا مربیان مراکز فرهنگی و هنری کانون با اصول و قواعد کلی بازنویسی و بازآفرینی متون کهن آشنا شوند.

 به طور کلی آثار به وجود آمده برای کودکان و نوجوانان به اشکال زیر ارائه می گردد :

1)آثار تألیفی ( خلق شده)

۲) آثار ترجمه شده

۳) آثار  بازنویسی

۴) آثار باز آفرینی

5)آثار خلاصه نویسی شده

6) آثار گزیده شده .

الف: آثار تألیفی ( خلق شده) آثاری است که نویسنده هنرمند از رخدادها و مسائل زندگی و جهان هستی به طور مستقیم الهام گرفته و خلاقانه دست به آفرینش اثر می زند که در اصطلاح  به آن اثر تألیفی می گویند .

ب :آثار ترجمه شده که مترجم اقدام به برگرداندن یک اثر از یک زباب به زبان دیگر می کند.

ج: آثار بازنویسی که نویسنده با حفظ ویژگی های یک اثر بدون کوچکترین دخل و تصرف اقدام به دوباره نویسی اثر می کند.

د : آثار باز آفرینی آثاری است که از متون کهن الهام گرفته شده و دوباره  توسط نویسنده خلق می گردد .

ه : آثار خلاصه نویسی که با توجه به اصول خلاصه نویسی و بیان پیام یا پیام های اصلی یک متن به کوتاه ترین شکل ممکن با بیانی ساده و قابل فهم برای مخاطبان و دوباره نوشته می شود.

 و: آثار گزیده شده اثار گزینش شده از یک اثر است که توسط  شخص نویسنده یا نویسنده ای دیگر انتخاب و دوباره نوشته می شود.

تعریف باز نویسی و باز آفرینی

 برای باز نویسی تعاریف متعددی به کار برده شده است ازجمله:

- بازنویسی دوباره نوشتن یک متن متناسب با زمان و شرایط  «بازنویسنده» است.

- باز نویسی  یک اثر، حفظ ویژگی های کلی متن بدون کوچکترین دخل و تصرف اساسی در متن است.

-  بازنويسي، برگردان متون كهن(شعر يا نثر) به نثرامروزی و زدودن کهنگی متن از چهره آن است؛ بي آن‌ كه مفهوم و محتوا دگرگون شود.

اما آن چه در باز نویسی باید بدان توجه شود این است که در بازنويسي، مقصود تنها ساده کردن متن است و تغيير فقط در محدوده زباني انجام مي گيرد و بازنويس، متن اصلي را تمام و کمال حفظ مي کند بدون آنکه چيزي به آن بيفزايد يا از آن بکاهد.

 باز آفريني،برگردان  متون كهن(شعر يا نثر) به  نثر امروزی با دخل و تصرف در محتوا و مفهوم  و تبدیل آن به اثری  مستقل و جدید  است كه با اصل متن متفاوت است.

 بازنويسي مثل تعميرات جزیی یک ساختمان و تغییر نمای ظاهری آن است، اما باز آفريني، تغییرات کلی در اسکلت و پلان یک ساختمان است  كه چه بسا نقشه ساختمان و كيفيت چهار چوب اوليه هم به هم مي ‌خورد. در باز نويسي، مضمون متن قديم حفظ مي‌ شود، تغييرات در جا به جايي حوادث و الفاظ و تركيب ‌ها انجام مي ‌گيرد. اصول زبان فارسي حفظ مي ‌گردد و از شكسته نويسي پرهيز مي ‌شود.

بنا براین همانطور که در سطور قبل اشاره شد بازنویسی به زبان امروزی عبارت است از دوباره نویسی"متون کهن " و با این تعریف دیگر لفط بازنویسی برای آثار معاصرکاربردی ندارد .

باز آفرینی   یکی از تأثیرات مهم و اساسی باز نویسی جلوگیری از انقطاع فرهنگی نسل هاست که می تواند  پل رابطی باشد بین فرهنگ کهن و فرهنگ امروز یک ملت.

اهداف کلی بازنویسی و بازآفرینی :

۱- ایجاد رابطه کودک و نوجوان با محیط تاریخی و فرهنگیش در تمامی ابعاد، به گونه ای که بتواند بین فرهنگ دیرین خود و فرهنگ امروزی پیوند برقرار نماید. 
۲- تلطیف ذوق ادبی کودکان و نوجوانان و بالا بردن درک کلی آنها از تمامی جنبه های فرهنگی دینی، اخلاقی، تاریخی و علوم و فنون از گذشته تاکنون .

3- برانگیختن اشتیاق کودکان و نوجوان  به مطالعه با استفاده از متون جذاب.

4. تقویت توان نوشتاری مخاطبان به گونه ای که بتوانند آثار و متون کهن فارسی را به زبان فارسی امروزی باز نویسند.

5- دست یافتن به اطلاعات عمومی و پایه ای که می تواند زیر بنای تخصص های علمی،فرهنگی و ادبی آینده آنها قرار گیرد .

6- آشنا کردن کودکان با تجارب مختلف زندگی برای رویارویی با مسائل آتی .

7- استفاده از جنبه های اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی متون کهن در راستای اهداف ادبیات کودکان

اصول و قاعد کلی بازنویسی

 1-      نویسنده بازنویس می بایست آشنایی کامل با متن اصلی(ازلحاظ شکل و محتوای اثر) داشته تا بتواند در انتخاب متن کهن و بازنویسی آن موفق عمل کند. کار نویسنده بازنویس جذاب کردن متون و پیام های اثرکهن است.بنا براین می بایست محتوا و پیام اثر را به درستی درک کرده باشد تابتواند با هوشمندی و شگردی خاص جانی تازه به کالبد خاک گرفته و مهجور آثار کهن بدمد.بی شک تغییر زبان به تنهایی سبب جذابیت و جان بخشیدن به اثر نخواهد شد، بلکه سبب بی اعتباری اثر کهن نیز خواهد شد و گاه از ارزش اثر نیز می کاهد.

2-      بازنویس مجاز نیست هیچ گونه تغییر یا تحریفی در مضمون و محتوای اصلی متن وارد آورد. زیرا با این کار وارد حیطه بازآفرینی شده است که اصول و قواعد خاص خودش را دارد.در بازنویسی باید به بن مایه های اصلی متن توجه شودسپس تمام چیزهایی را که برای نوشتن یک داستان باید بدان توجه شود رعایت کند. بازنویس باید کل محتوای اثر اصلی را در خود حفظ کند و پیام آن را به تمامی منتقل نماید ( مفهوم و هدف متن اصلی در بازنویسی دیده شود)

3- در بازنویسی می بایست کل مضمون بازنویسی شود نه سطر به سطر ( از اشکالات و اشتباهت مربیان در مسابقه بازنویسی و بازآفرینی سال88)

4- باز نویسی باید سبب برانگیختن کنجکاوی خواننده به شناخت متن اصلی شود .همچنین در بازنویسی، مسائل عاطفی، فرهنگی و زبانی و ذهنی مخاطبان مورد توجه قرار می گیرد .

5- گفتگوها،حوادث،شخصیت ها ،زبان و لحن ،توصیفها از جمله این عناصر هستند. توجه به این عناصر و شگردها می تواند ابتکاراتی باشدکه انسان پر تحرک و کم حوصله امروزی را با فرهنگ گذشته اش ارتباط دهد.

6-یک اثر خوب بازنویسی شده، بیانگر مهارت نویسنده ای هوشمند و زبردست است که با ابزار زبان و بیان مناسب بین میراث کهن و عصر جدید ارتباط برقرار کرده است

7- اصول نگارش زبان و ادب فارسی و اصول مهم ساده نویسی برای کودکان و نوجوانان رعایت شود .

8- ضمن توجه به ظرافت های ادبی، متن متناسب با شرایط گروه سنی مخاطب باشدو سعی شود از استخوان بندی و سبک نوشته اصلی عدول نشود.

 اصول و قاعد کلی بازآفرینی

 1-      در بازآفريني، نويسنده از موضوع اصلي حکايت ها و روايت هاي کهن الهام مي گيرد و موضوعي جديد با هويتي مستقل مي آفريند. به اين معني که عمده ترين کار در روش بازآفريني، تغيير دادن موضوع و محتواي اثر مبدا و درهم ريختن چارچوب آن و ايجاد چارچوبي تازه است. به طوري که در بازآفريني چهره هاي اسطوره اي و قهرمانان افسانه اي و حکايت هاي تاريخي و نظير آن، تغييراتي صورت مي گيرد که با خواندن اثر مقصد، اثر مبدا در ذهن خواننده تداعي مي شود.

 2- «برعکس باز نویسی در بازآفريني ، بازآفرين مجاز است از موضوع کهن الهام بگيرد و هرگونه تغييري در موضوع، شخصیت هاو.... ايجاد کند. مي تواند شخصيت ها را تغيير دهد از مثبت به منفي و به عکس برگرداند. هرگونه انديشه فلسفي اجتماعي و هر نوع ديدگاهي را به موضوع مورد نظر خود وارد کند اما، با همه تغييرات و دگرگوني هايي که در اثر پيشين ايجاد مي کند يک نوع رگه و نشانه هايي از اثر گذشته در اثر جديد قابل درک و مشاهده باشد به گونه اي که با آن نشانه ياد و خاطره اثر مبدأ  در ذهن مخاطب زنده شود. و اين تنها موردي است که يک اثر بازآفرين شده را از يک اثر تآلیفی خلاقانه و آفرينش مستقيم و بي واسطه جدا مي سازد.»

 3- در باز آفرینی مثل بازنویسی« بازآفرین» می بایست اصول کلی نگارش زبان و ادب فارسی و اصول مهم ساده نویسی برای کودکان و نوجوانان وسایر تکنیک های نویسندگی را که در بخش اصول و قواعد بازنویسی ذکر شده است رارعایت نماید . 

منبع:لینکستان کپی رایت/کلاغ هفتم