• آشنایی با مفهوم عزاداری

عزاداری از مقوله یاد و ذکر است یاد کسی که به مصیبتی دچار شده است و یاد کسی که به واسطه علل طبیعی و یا غیرطبیعی از دنیا رفته است انسان موجودی فراموشکار است و گاهی نسبت به آن چه برایش مفید است دچار غفلت می شود در این موقع تذکر آن چیز انسان را از ابتلا به حوادثی که برایش مهلک است نجات می دهد و از آثار خوب توجه به آن چیز مفید بهره مند می شود؛  همین طور است هر چیزی که برای سعادت دنیا و آخرت انسان مفید لازم و ضروری است غفلت از آن انسان را دچار زیان دنیایی و آخرتی می کند و به همین دلیل لازم است به هر طریق ممکن او را متوجه آن چیز مهم کرد و غفلت او را بر طرف ساخت.

• لزوم عزاداری از دیدگاه قرآن

یکی از راه های اعلام محبت به اهل بیت و اعلام نفرت از دشمنان آنهاعزاداری و سوگواری بر آنها است. همچنین یاد آوری ایام الله خود یکی از روشهای خارج کردن مردم از تاریکی به سوی نور و از گمراهی به هدایت می باشد. لذا عزاداری برای معصومین (ع) و از جمله امام حسین نیز از آن جهت که انسان را به یاد آنها و دستورات و خواسته های آنها می اندازد و نیز وظایف ما در قبال آنها و مصایبی که با آن رو به رو بودند بر ما معلوم شد.

• عزاداری در کلام پیشوایان و بزرگان جامعه

در اهمیت دعوت به برپایی اجتماعات دینی و مجالس احیای یاد و خاطره ی اهل بیت به ویژه خاطره کربلا دستورها و سفارش های فراوانی وارد شده است تا در چنین مجالس معارف دینی و ویژگی ها و فضائل ائمه و شهدا بیان شود و در نهایت موجبات بقای مکتب و گسترش تعالیم و معارف اسلام و دستور های انسان وحی و جاودانگی نهضت عاشورا فراهم گردد.

پیامبر اکرم فرمودند برپایی مجالس دینی و شرکت در آن و سوگواری ائمه بر تو ضروری است. حضرت موسی (ع) از درگاه الهی پرسید علت برتری امت پیامبر آخرالزمان بر امت های سایر انبیا چیست؟ خداوند فرمود علت برتری پیامبر خاتم داشتن ده خصلت است که خصلت دهم آن را عاشورا شمرد.

خداوند در مورد عاشورا به حضرت موسی فرمود گریه کردن و خود را به گریه زدن و مرثیه خوانی وعزاداری کردن برای سبط مصطفی (1) مرثیه خوانی در مجالس عزاداری میتواند در تحریک احساسات مردم تاثیرات زیادی داشته باشد که حتی خواندن کتاب چندان تاثیری ندارد.

لذا باید در ضمن عزاداری فلسفه قیام امام حسین روشن شود و شیوه صحیح عزاداری در جامعه اجرا شود و با جاری شدن اشکها شور و عشق در دلها پدید می آید و انسانها را شهادت طلب می نماید و او را به صحنه جهاد میکشاند. (2)

1- بهشتی ،ابوالفضل، فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا، قم، موسسه بوستان 1382

2- مصباح یزدی، محمدتقی، آذرخش کربلا، انتشارات آموزش و پرورش امام خمینی، زمستان 85

• دلایل نقلی و عقلی

 در زمینه و شیوه صحیح عزاداری امام حسین و پیامد های آن.

در اینجا به ذکر برخی دلیل های نقلی و عقلی که در زمینه شایسته بودن بر این روش خداپسندانه باید بکوشیم اشاره میکنیم:

1- میدانیم که امام حسین(ع) برای احیای حق و برپایی امر به معروف و نهی از منکر قیام نمود لذا سالگرد این قیام خونین همواره این اصل نخستین انقلاب عاشورا را به یاد می آورد به خصوص که در روایات ما بسیار آمده است که اگر نتوانستیم با جوارح خود امر به معروف و نهی از منکر کنیم با زبانمان و گرنه با قلب و دل خود رضایت و نارضایتی خود را نشان دهیم.

2- اجرای صحیح این امر انسان را وامیدارد تا به شناخت فضائل انسانی رو آورده و آنان را الگو قرار دهد.

3- در این مجالس اخلاق تاریخ اسلام را به مردان آموخته و در کناره وعظ و خطا به ایشان را به طاعت خدا امر و از معصیتش نهی میکند..

4- یکی از بهترین شیوه هایی است که دین سرفراز اسلام سربلند تر می گردد. 

5- یادآوری تاریخ و بیان اخبار پیرامون آن از فراموش شدن این حادثه بی نظیر جلوگیری میکند و راه را بر غرض ورزان و منکران خواهد بست که نتوانند در این دفتر حماسه و عرفان دست تحریف برند و جنایت های سردمداران خود را پنهان کنند.

6- هر ساله عهد و میثاق خود را با امامان تجربه میکنیم که در هر کجا و تحت هر شرایطی که باشیم دست از عشق و محبت خودمان نسبت به ایشان بر نخواهیم داشت و با رعایت صحیح شیوه های عزاداری عمل مطیع بودن خود را به اثبات میرسانیم.

درهرحال اجرای صحیح این عمل ثواب ها و مزدهای فراوانی دارد که هیچ چشمی ندیده و گوشی نشنیده و چرا که سودی که از این عمل بدست می آید بقای دین حق و اساس تشیع است که سعادت دنیا و آخرت جهانیان بسته به آن است (1)

امام رضا (ع) میفرماید: محرم ماهی است که در روزگار جاهلیت احترام داشت و مردم در آن از جنگ و خونریزی پرهیز داشتند ولی دشمنان درآن خون های ما را ریختند حرمتمان را شکستند زن و فرزندانمان را اسیر کردند سرا پرده های ما را آتش زدند.

و خلاصه سفارش پیغمبر را در حق ما رعایت ننمودند همانا که در روز عاشورا پلک های ما را مجروح اشک های ما را روان و عزیزمان را در زمین کربلا شهید نمودند تا دنیا باقی است این غم و اندوه را بر ایمان باقی گذاردند پس شایسته است گریه کنندگان بر کسی مانند امام حسین (علیه السلام): گریه کننده چرا که گریه بر امام حسین (ع) گناهان بزرگ را از بین می برد پس فرمودند پدرم موسی بن جعفر هرگاه ماه محرم فرا می رسد اندوهناک میشد.

1- کشف الاسرار، ص 173

و روز دهم اندوهناکی اش بیشتر نمایان میشد و هنگامی که روز عاشورا می شد روز مصیبت و گریه او بود و می فرمود این روزی است که حسین (ع) در آن به شهادت رسیده است (1) آنان که چشم دلشان بر واقعیت ها باز است و هر چیزی را همانطور که هست می بینند میگویند در دهه ی اول محرم تجلی امام حسین عالم را عوض می کند در شب تاسوعا و عاشورا را با چشم دل می بینند که در عالم هر مومن و کافری محزون می شود و فاصله اهل دنیا و همه ی مخلوقات در این ایام محزون (2) می شوند برای گریه کنندگان بر امام حسین (ع) و یارانش در روایت های دینی پاداش های فراوانی ذکر شده است همانند اینکه هر چشمی در روز قیامت گریان است جز چشمی که بر حسین (ع) گریسته باشد (3) گریه نشانه محبت است و حتی بالاتر از آن می توان گفت گریه زاینده محبت است و بنا به فرمایش حضرت علی (ع) در دعای کمیل که می فرماید: (و سلاحه ا لبکا) سلاح مردان الهی اشک است؛ گریه سلاح انسان است و این اسلحه را خداوند بلند مرتبه به همه داد و به انسان گفت: که این سلاح را به جا به کار ببرد (4) به جا به کار بردن گریه  و برای خدا گریستن فضیلتی است که نصیب

1- برگرفته از اربعین حسینی ص 12 ، حکومت اسلامی ش 26، ص 73
2- مصباح الهدی، ص 303
3- برگرفته از میزان الحکمت: جلد 8 ،ص 3784
4- چشم برزخی ، ص 120، به نقل از ایت الله جوادی آملی

هر کس نمی شود دل نرم میخواهد و قلب شکسته  هر چه شکست از قیمتش می کاهد جز دل که بر ارزشش افزوده می گردد.

انسان در این حالت به فضل پروردگار نزدیک تراست و بهتر می تواند نعمت الهی را به سوی خودش جذب کند و عذاب الهی را از خود دور گرداند و این راه بسیار خوبی برای تهذیب نقش  پیغمبر فرمودند چهار جیز نشانه ی بد بختی است خشکی چشم سختی دل آرزوی دراز و علامت زیاد به ماندن در دنیا.

گریه بر هر درد بی درمان دواست / چشم گریان چشمه فیض خداست (1)
1- مصباح الهدی، ص304

• مراتب عزاداری

مرتبه اول- عزادار قلبا از مصیبت وارده به امام حسین  غمگین و ناراضی است بدون اینکه غم خود را ظاهر نماید.

مرتبه دوم- نگرانی خود را به طریقه های گوناگون مثل بغض کردن گریه و پوشیدن لباس عزا و... نشان میدهد.

مرتبه سوم- نفرت خود را نسبت  به قاتلین امام حسین اظهار میکند.

مرتبه چهارم- برای رسیدن به معرفت بیشتر و عمیق تر در این زمینه حرکت میکند.

مرتبه پنجم- عزاداری برای امام حسین بدون داشتن روح انتقام برای شیعه جرم است.

پس میتوان گفت:

الف) هیچ عاملی به اندازه ی مجالس عزاداری و بزرگداشت ایام الله عوامل عاطفی و معرفتی را که معلول مصیبت عظیم هستند تقویت نمیکند و گسترش نمیدهد لذا عزاداری بهترین وسیله برای زنده نگه داشتن این حق و برقراری پیوند مردم با رهبران اللهی است.

ب) عزاداری معصومین برای شهادت پدران نشان آموزش و اقدامی عملی برای زنده نگهداشتن عزاداری و آثار مهم آن است.

پ) از بهترین و پایدارترین کارها هزینه کردن برای برپایی مجالس عزاداری معصومین است.

ت) رمز عظمتعزاداری وقدرت بی حدش که آن را به یک وسیله بی نظیر برای احیای دین تبدیل کرده است.

ث) عزاداری برای معصومین به خاطر آثار بزرگش یک وسیله کلیدی در احیای دین و پیشرفت آن میباشد می باشد و ارزش آن فوق تصور و محاسبه است و ثواب های بسیار زیادی برای آن بیان شده.

عزاداری هم از جهت نوع سازندگی فردی دارای ثواب است و هم از جهت تاثیری که در نظام اجتماعی دارد ارزش اجتماعی ویژه ای دارد. (1)

• اولین مراسم عزاداری رسمی و آشکار عزاداری حسینی

نخستین مراسم عزاداری حسینی که به صورتی آشکار و فراگیر برگزار شده در عاشورای سال 352 در بغداد که به  فرمان معزالدوله احمد بن بویه دیلمی بود و 60 سال ادامه یافت. وی از مردم خواست تا بازار ها را ببندند و با پوشیدن لباس سیاه غم و اندوه خود را نشان دهند و زنان را بر آن داشت تا با موی پریشان و سر وسیمه زنان از خانه ها بیرون آیند و بر کشته شدن امام حسین گریه و شیون سردهند. به هر حال تا کنون این آیین مذهبی با فراز و فرود هایی که داشته است در همه جا از شهر و روستاهای شیعه نشین برگزاری شده است اگر چه در طول تاریخ مخالفانی نیز داشته. در اینجا به دو مورد اشاره میکنیم:

1- گروهی معتقدند گروهی معتقدند عزاداری بر مصایب ائمه و خصوصا حضرت سیدالشهدا پیامدهای نابهنجاری را در بیان مسلمانان به وجود آورده است که سرانجامش کشمکشهای گروهی خواهد بود

1- شجاعی محمد، عزاداری حقیقی، ص 90 ، نشر یحیی ، زمستان 85

به همین دلیل بر واعظ و سخنگو و غیر آنان حرام است که حاثه کربلا را مطرح کند.

2- ابن یتمیه و شاگردان او گریه و عزاداری را برای مرده انحراف از سیره و سنت نبوی و بدعت در دین میدانستند ایشان هر نوع توسل، زیارت عزاداری و گریه را به ویژه در مورد ائمه حرام میدانستند.

• رعایت چند نکته در عزاداری روز عاشورا

نکاتی که باید درروز عاشورا عملا رعایت کنیم تا بدین وسیله یاد امام حسین رازنده نگه داریم عبارتند از :

1- برپایی و شرکت در مجالس عزاداری با اهمیت ترین برنامه های روز عاشوراست زیرا شخص عزادار در این صورت با ملائکه و پیامبران در این عزا مشارکت نموده است

2- تسلیت گویی به یکدیگر به این صورت که (اعظم الله اجورنا بمعنا بنابالحسین علیه السلام وجعلنا وایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من ال محمد علیهم السلام )

3- لعنت فرستادن بر قاتلین امام حسین؛ درباره نفرین بر یزید و همراهان او و پاداش این عمل در میان بیشتر دانشمندان شیعه امامیه هیچ شکی نیست ولی در میان سنی ها سخنانی پیرامون جواز یامنع آن آمده است.

• آثار و برکات عزاداری صحیح بر امام حسین (ع)

1- حافظ رمز نهضت حسینی

گریه بر سید الشهدا و تشکیل مجالس عزاداری نه تنها اساس مکتب را حفظ میکند بلکه باعث میگردد شیعیان با حضور در این مجالس و از والاترین تربیت اسلامی برخوردار شده و در جهت حسینی شدن رشد و پرورش یابند و به سوی دین فراخوانده شدند و عواطف را آماده میکند و جاهلان را از خواب سنگین  غفلت بیدار میسازد.

2- باعث ازدیاد محبت به امام و تنفر از دشمنان امام

گریه بر حضرت سید الشهدا از مواردی است که هیچ انسانی از فرط دلسوزی و انقلاب طاقت بردباری و تحمل در برابر استماع مصایب او را ندارند و علاوه بر ازدیاد محبت و مهر و مودت موجب کثرت و تنفر و بیزاری از دشمنان حضرت میشود.

3- آمرزش گناهان

امام رضا (ع) فرموده است: اگر بر امام حسین (ع) به گونه ای گریه کنی که اشک بر صورتت جاری شود خداوند گناهان کوچک و بزرگ تو را می آمرزد.

4- سکونت در بهشت

امام باقر (ع)  فرمودند هر مومنی که در سوگ امام حسین (ع) اشک بریزد به حدی که بر گونه اش جاری گردد خداوند او را سالیان سال در غرفه های بهشت مسکن می دهد.

5- گریه کننده بر امام حسین در روز قیامت گریان نیست پیامبر به حضرت زهرا فرمودند هر چشمی در روز قیامت گریان است مگر چشمی که برای مصایب امام حسین گریه کرده باشد.

• خلاصه و نتیجه گیری

آنچه در گریه ها و عزاداری ها بر امام حسین مهم است این است که به گوش همه جهانیان در همه نسلها برسانیم که قیام امام حسین برای مبارزه با باطل و بر پایی حق بود. ائمه دین خواستند مکتب امام حسین که مکتب مبارزه با حق بود برای همیشه جاویدان بماند و قیام امام حسین به صورت یک مشعل فروزان بدرخشید و پایدار بماند.

این ندایی که از حق طلبی این مکتب شنیده می شد درسهایی مانند حریت و آزادی و مبارزه با ظلم و بیداد را در پی داشت این ندا پس از گذشت سالیان دراز هنوز در تمام نقاط جهان به گوش میرسد و اثر های خود را با حرکت های ارزنده و انقلابی مردم مستضعف و بیچاره که برای آزادی خویش و رهایی از نوع ستم به پا می خیزند و قیام می نمایند در پی دارد عزاداری بر امام حسین (ع) به شیوه صحیح یعنی روشن نمودن اهداف قیام امام حسین و گسترش آن اهداف در سراسر عالم اهدافی هم چون برپا داشتن امر به معروف و نهی از منکر شهادت طلبی و شهادت قهرمانانه در راه حق تا آخرین نفس اصلاح جامعه مسلمین خواندن نماز حتی در سختترین شرایط رعایت اصولا خلاقی و...

معرفی منابع:

• 1- اسحاقی، سید حسین، جام عبرت، موسسه بوستان ،قم 1385
• 2- شجاعی محمد، عزاداری حقیقی، نشر یحیی، زمستان 85
• 3- بهشتی، ابوالفضل فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا، قم، موسسه بوستان 82
• 4- مصباح یزدی، محمد تقی، آذرخش کربلا، انتشارات آموزش و پژوهش امام خمینی، زمستان 85
• 5- مطهری، مرتضی، حماسه حسین، انتشارات صدرا مهر 65
• 6- حکیمی، محمد رضا عاشورا مظلومیتی مضاعف، انتشارات دلیل ما سال 81
• 7- برزگر، محسن، عاشورا تبلور حماسه و عرفان در شور و شعور حسینی، ناشر انتشارات یاس زمستان 82
• 8- چشم برزخی به نقل از آیت الله جوادی املی
• 9- جعفری، محمد تقی، امام حسین شهید فرهنگ بشر و انسانیت انتشارات موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، سال

منبع:لینکستان کپی رایت/ipendar